Image provided by: The Confederated Tribes of Warm Springs; Warm Springs, OR
About Spilyay tymoo. (Warm Springs, Or.) 1976-current | View Entire Issue (Jan. 30, 1997)
Warm Springs, Oregon January 30, 1997 5 Wasco and Paiute Language lesson SpilyayTymoo Wasco Language Lesson Bear and Crane Legend 1) Daya kanuchk iskintwa kwad&u iqw'ashqw'ash. Aga gangadix shaxal ixshtdmx gachiuxuchgi wilx. Gachiuxuchgi gangadix k&nawi dan itc'inunks gachdux. Gachiuxuchgi iskintwa ayaguptida chaxalqlix. 2) Kwapt gachiuxuchgi iqw'ashqw'ash, diminwa illutwflal iwiqalba iwatelaba kwadau iwimalba, L 4) Ixt wigwa iskintwa gachiulxam iqw'ashqw'ash, "Amxitxlmama nai'kaba itqwh'." Kwapt gachdulaba itxashu, k'axsh gachiux achiulgwima qawat itxashu. 3) Iskintwa iyaxik ankwt, gati'l achaglgaya ak'anaqi. T'ukti iyaxik'ankwt, ddminwa idyatflx. Aga kwapt gachiulgwima ayak'anaqi iqw'ashqw'ash. Iskintwa gachutaba saqw iqw'asqw'ash ayak'anaqi. J. V s J- . . ... 4 6) Gachduksdamit itxashu kwapt iskintwa qikayakba idiapapakwn, chx gachdux awatulba. 5) Gayuyamx iqw'ashqw'ash iskintwaba idiaqwl, iskintwa gachduksdamit itlxlm Iqw'ashqw'ash gayulaitx tk'i gachiux iskintwa gachduksdamit itlxlm. K- 'fores' ZJ 8) Kwapt saqw galduksdamit itxashu, kwapt gashklxlmchk, gashklxlmchk, gashklxlmchk chiwat. Tai t'ukti itlxlm. 7) Iqw'ashqw'ash aga walu giuxt, gaciglukt iskintwa idiapapakwn laima ilk'acha, tai t'ukti lukshdixba ki'mangi igunat iliak'acha. Itlulqch idiak'acha idiapapakwnyamt awatulba. Tai aga walu giuxt iqw'ashqw'ash, itlulgch idiak'acha awatulba gadulanan tai t'ukti, kwapt wa'au walu gagiux. Tai it'ukti dulanan. 8 10) Iqw'ashqw'ash dauya rwigwa, iqw'ashqw'ash gadiixlmux ak anaqi duwaki. "K'aya it'ukti ki'mangi dukst itxashu, galixluxwait. "Galixluxwait yaimaba, "Aaa U'ai, palaldi gadnxk'lak itxashu iskintwa gachduksdamit awatulba. Kwaish ndukmit ilk'acha luwit awatulba. Tai t'ukti! 1 1 ) Kwapt galikim yaxkaba, "P'ala dauka naika inyukstamit kimangi iskintwa dawi awachi mank it'uktix. C'ks yukshtix. Nxlxla t aniuxa. Alma xa bixixl anyuxa." Iqw'ashqw'ash gachiglximchk iskintwa, "NaTkayamt itqwli'ba itxlm Kwapt gachiulxam, alma itxashu aditxlmuxma. 0 9 c rr 13) Qidauba daya wigwa amiglglaya iskintwa yuqw'iu yuxulgaxaimat idiapapakwn kwaish datl'a. i4 :' ' 12) Iskintwa gayuya iqw'ashqw'ashba idiyaql gangidaga gacduksdamit axlulxtba awatul Ik'ap gachuxa. Gachulkchamit itxashu awatulba. Iskintwa dawi gachdux madnux k'aya dan ilk'acha galuwi idiac'ilakwityamt qwatxald idiac'ilakwit. K'aya dan iliak'acha. 13 14) Kwapt qidau ngi amiglglaya iqw'ashqw'ash iyalutwilal wilxlalaba awachi wiqal kwadau iwimal yalutkwilal ilehqwaba daminwa ixt ngi iyakwi't. Chsh chsh chiux iyac'ilakwit chawigwalkt idiyapsh. As told by Alice Florendo, Gladys Thompson , and Madeline Mclnturff Copyright 1988 The Confederated Tribes of Warm Springs Oregon Artwork: Art McConville Special thanks to Madeline, Gladys, and Charles Jackson who helped format this lesson for the newspaper. .- W i: - "' j-' !?A A g. 9) Kwapt iskintwa galixank'ankwt, kwapt gachutaba ak'anaqi, kwapt gachulgwima iqw'ashqw'ash. English Transtotipp; Page 1: This is the story of Bear and Crane. Long, long ago, the Creator made the world. He made all the ani mals and birds. He made Bear who sleeps all winter. Page 2: Then he made Crane, who is always standing around in the streams, lakes and rivers. Page 3: Bear was a fisherman. He was a good fisherman because he caught lots of fish and he always had lots. So he shared his fish with Crane. Bear caught all of Crane's fish. Page 4: One day, Bear said to Crane, "You come over to my place for a special dinner." Then bear dug a lot of clams, he wanted to share some clams with Crane. Page 5: When Crane got to Bear's place, Bear was already cooking. Crane sat and watched Bear cook. Page 6: To cook the clams, bear put a clam between his paws and warmed it over the fire. Page 7: Crane got hungry as he saw Bear's paws all full of fat, it looked so good.. .just like Salmon grease. Bear's fat dripped down from his paws into the fir. Crane got hunrier and hungrier. It smelled so good. Page 8: When Bear had cooked all the clams, they ate and ate and ate until they were full. It was such a good meal. Page 9: Everyday Bear went fishing and as he caught fish, he shared them with Crane. Page 10: As Cranes do today, Crane ate the fish raw. "It isn't as good as cooked clams." he said to himself. He thought, "Boy, I really enjoyed those clams Bear cooked over the fire. I can still see the fat dripping onto the fire. It smelled so good." Page 11: Then he said to himself, "I bet I can cook as well as bear, or even better. It looks easy. I know I can. I'll do it tonight." Crane invited Bear to come to his house for dinner. He told him, "We'll eat clams." Page 12: When Bear went to Crane's place, Crane was al ready cooking over a hot fire he had fixed just right. He was roasting the clams. Crane was doing it just like bear, but there was no fat dipping from his bony legs because his legs were too skinny and they had no fat. Page 13: So that's why you see Bear sleeping with his paws tucked under him...his paws are still warm. Page 14: And that's why you see Crane standing in the lakes or rivers, or streams, always standing in the water on one leg. He is cooling his bony legs and burnt feet. Paiute Language Lesson Friday I & II "COYOTE AND THE STARS" A long time ago Ka onosoo the wolf made the earth Osoo Esa ka teepu matabuepu to tut? I! fJl '...r-'i afterwards he started to place the stars in the sky which he kept in a bag Obenakwa osoo ooka ummu patoosooba ka koomebanaga matapu'e ooka mago'o wi pu tsakwunu. Coyote came along, and asked what he was doing and wanted to Osoo Edza'a oonow kemowgese, yise, Hemma u hane? Me'e oo tubenguose, yise, see what was in the bag. Ooka oo mago'o witu nepopnewunu. The wolf told Coyote "Don't look into the bag". Osoo Esa Ka Edza'a meo "Ki maka mago'o witu poonepana". The wolf was very tired from his work Osoo Esa u'nutse'e kunumma ka un'u woakuse so he lied down to sleep. Oonow habes'e u'uweka. The coyote still went ahead and looked inside the bag. Osoo Edza'a ooneoyoopana ka mago'o witu poo'ne. Out! Went the stars! Ku'owka! Ummu patoosooba When the wolf woke up he told the coyote.. Osoo Esa ka tuboonese meo ka Edza'a nema'e What have you done? Ha'o tu'wa u mani? "Now that you've let the stars out of the bag "Yise u ka ummu patoosooba tsakuase maka mago'o wikoo everytime that you look up into the sky nonotse u koomeba tametu pooneyina You will feel sad. U tu'tu'ha numayikwe So everytime the the coyote looks into the sky O dyise nonotse osoo Edza'a ka koomeba tametu pooneyina he cries, because he knew it was wrong to look into the bag. Yaga'yakwe, Osoo bena oo sopedakwatoo osoo ki to'ge mane ooka mago'o witu to'mohabuse. 1 .